„Zorza” 2.05. 1982.
Gość „Kręgu„: Stefan Garczyński
Dziś naszym gościem jest pan Stefan Garczyński, pisarz i publicysta, autor poszukiwanych książek (m. in. „Sztuka rozmowy”, „Sztuka pamiętania”, „Współżycie łatwe i trudne”, „Potrzeby psychiczne”, „Razem, ale jak”, „Skąd te błędy”) popularyzujących wiedzę psychologiczną, a jednocześnie, choć sam Autor zastrzega się, że nie daje recept na trudności życia – służących mądrą radą. Jak żyć „aby i tobie było dobrze z innymi, i innym z tobą”. Rozmawiamy
O życzliwości w rodzinie
– Jaka jest pana definicja życzliwości? Co to właściwie jest życzliwość?
Może jest to dobroć w małym wymiarze? Mało kosztowna dobroć.
– A jak obudzić życzliwość – w sobie, a także u drugiej osoby, by mogła i chciała okazać wzajemność?
Sprawia mi kłopot odpowiedź na takie pytanie, wymagające podania jakiejś recepty, nie mam jej. Myślę, że w ogóle dużo łatwiej jest wywołać życzliwość w kimś niż w sobie.
– Czyżby możliwe był pozyskać życzliwość nie będąc samemu życzliwym?
Tak, bo można grać pozorami życzliwości. Jeżeli ja bardzo słodko się uśmiecham i dużo obiecuję, bez pokrycia nawet, to mogę otrzymać trochę autentycznej życzliwości. Za fałszywą monetę dostaję prawdziwą.
– I co się dzieje dalej?
Potem występują trudności. Na krotką metę gra pozorami udaje się i zadowala wielu ludzi, bo większość widzi tylko bliski plan w swoim życiu i nie przewiduje konsekwencji fałszu.
– W rodzinie plan życia jest daleki, „gra” długofalowa.
Proszę wycofajmy to słowo „gra”, ono do rodziny w ogóle nie pasuje. Obcowanie w rodzinie jest raczej sztuką, prawie sztuką polityki i podobnie jak w polityce, kto przyczynia się do stworzenia dobrej atmosfery sam na tym bardzo korzysta.
– Od jakiego momentu zaczyna się wyrabianie życzliwości w rodzinie?
Od pierwszego spotkania narzeczonych. Wtedy jest zresztą najłatwiej o życzliwość Gorzej jest z utrzymaniem dobrej atmosfery. Najtrudniej przejść z gorącej, zmysłowej miłości w trwałą, spokojną przyjaźń. Bardzo ważne jest by w okresie największej wzajemności wykształcić właściwe nawyki, wtedy gdy dobra woła jest po obu stronach maksymalna Jeżeli to się uda, udaje się małżeństwo, udaje się dom. Bo dobra rodzina to przede wszystkim harmonia między rodzicami.
– Ale trzeba wnieść swoją gotowość do życzliwości i dobrą wolę…
Wniesienie samej tej gotowości i samej dobrej woli to dużo, ale za mało. Trzeba umieć je okazać. A nie każdy człowiek który oświadcza, że ma dobrą wolę i rzeczywiście ma własną dobrą wolę dobre woli, potrafi to uzewnętrznić, przekuć na drobne realnego postępowania. Ogólne zasady postępowania są zazwyczaj dość dalekie od specyficznych sytuacji życiowych. Zastosowanie właściwej zasady we właściwej sytuacji jest „operacją intelektualną”, która może zawieść. Istnieją ludzie pełni dobrej woli zachowujący się tak, jakby jej nie mieli, bo nie mają wyrobionych dzięki przykładom wyniesionym z domu zewnętrznych objawów dobrej woli. Natomiast dzięki wyrobionym odruchom dobrej woli, mogą istnieć odruchy życzliwości bez dobrej woli.
– Kiedy ten trening powinien się zaczynać?
Od kołyski, od chwili, kiedy matka uśmiecha się do dziecka, a ono uśmiecha się do niej. Uśmiech jest pierwszym i podstawowym odruchem życzliwości. Później wiedzione instynktem dziecko stara się współdziałać.
To jeszcze nie jest dobra wola, lecz naśladowanie, można jednak zbudować z tego dobrą wolę, o ile matka będzie się cieszyć i życzliwie, autentycznie potraktuje dziecięcą chęć współdziałania.
– A potem nasyceni w dzieciństwie życzliwością i umiejący ją okazać dorośli tworzą taką atmosferę w rodzinie i przenoszą ją poza dom.
– Tak, ale nie dzieje się to automatycznie. Bywają ludzie, którzy w domu są tyranami i odrażającymi chamami, a w pracy zachowują się ujmująco i zdarzają się sytuacje odwrotne. Przenoszone atmosfery jest między innymi kwestią samodyscypliny człowieka. W rodzinie rzeczywiście promieniuje się swoją wewnętrzną atmosferą, natomiast poza domem człowiek jest bardziej opanowany i nawet nosząc w sobie negatywne napięcia zachowuje się na ogół poprawnie, bo od tego zależy zarobek, kariera. Wie, że jeśli „pozwoli sobie” – to w środowisku koleżeńskim prędko nastąpi reakcja potępiająca i będzie stratny, więc bardziej uczy się ze słowami, panuje nad sobą, inaczej niż w domu, gdzie otoczenie musi znosić jego humory.
A swoją drogą, kto ma harmonijny dom, w którym właściwie jest oceniany, rodzinę, ten jest silniejszym człowiekiem na zewnątrz i lepiej radzi sobie w trudnych sytuacjach.
– A czy my, jako społeczeństwo, jesteśmy życzliwi?
Myślę, że słowo życzliwość jest zbyt ogólne by wydawać ocenę. Na pewno w porównaniu do społeczeństw na przykład zachodnich jesteśmy ludźmi mniej grzecznymi, ale z tego nie można wnioskować, że jesteśmy mniej życzliwi Życzliwość czy nieżyczliwość, nie można o tym zapominać, jest produktem również warunków, w jakich się żyje. Ludzie stłoczeni, wdzierający się do tramwaju nie są sobie życzliwi, a jeśli wiedzą, że miejsca (i innych dóbr) wystarczy, wtedy łatwiej o życzliwość. Polacy dorównują, a na nawet przewyższają inne społeczeństwa w okazywaniu Życzliwości – napisałbym ją z dużej litery – w istotnych sprawach, gorzej jest z życzliwością codzienną, pospolitszą.
– Podsumowując naszą rozmowę: co składa się na życzliwość?
Niekosztowna dobroć, grzeczność, gotowość do drobnych aktów pomocy, wreszcie – powstrzymywanie się od niepotrzebne agresji.
– Czyli życzliwość jest osiągalna, a być życzliwym to nie takie trudne.
– I tak, i nie. Koszt własny życzliwości jest mały i dlatego jest ona dostępna. Natomiast kultura w okazywaniu życzliwości, która składa się z drobnych, automatycznych gestów i stałej czujności jest wynikiem wyrobienia domowego, rodzinnych wzorów, a także niektórych wrodzonych cech, jak np. delikatności i dlatego życzliwość nie jest łatwa, w wielu przypadkach wymaga samodyscypliny. W rodzinie życzliwość wzajemna objawia się przede wszystkim w grzeczności. Być grzecznym na co dzień, w stosunku do najbliższych, to w końcu wyczyn charakteru, z którego można osiągnąć spore zadowolenie, a także uboczną korzyść, jaką jest wywołanie u innych życzliwości do siebie.
– Dziękuję serdecznie za rozmowę.
Elżbieta Binder
Wspomóż tę stronę i czytelnictwo
0
Zobacz jeszcze / See also